شورای روابط خارجی ( CFR )

(The Council on Foreign Relations (CFR

پیشینه تاریخی تأسیس

شورای روابط خارجی تجمعی در اوت ۱۹۲۱، از ادغام شاخه انگلیسی و امریکایی انستیتوی امور بین الملل، رسماً شورای روابط خارجی را تأسیس گردیده و اینک نزدیک به یک قرن است که در شکل گیری مفاهیم بنیادی سیاست خارجی آمریکا و نقشی مهم و اساسی داشته است.

اهم فعالیت ها

 شورای روابط خارجی با هدف تصمیم سازی در مسائلی چون دفاعی و امنیت سرزمین، دموکراسی و حقوق بشر، اقتصادی، انرژی و محیط زیست، حکومت جهانی، تکنولوژی و علوم پایه، امنیت و صلح بین المللی، اجتماع و فرهنگ، تروریسم و راهبرد و سیاست های آمریکا تمرکز مطالعاتی دارد. در این راستا شورای روابط خارجی محورهای مطالعاتی خود را بر پایه بررسی تحولات مناطق مختلف جهان قرار داده و برنامه های تحقیقاتی مختلفی را در حوزه های جغرافیایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای لاتین، خاورمیانه و مراکز بین المللی و حکومت جهانی در دستور کار خود قرار داده است.
شورای روابط خارجی در بخش دفاعی موضوعاتی چون مطالعات تجارت نظامی آمریکا، حفاظت از زرادخانه اتمی، توسعه کارخانه تسلیحات نظامی، امنیت سایبری، تهیه و تقاضای اورانیوم جهانی و تعیین سیاست های نظامی آمریکا و بودجه های نظامی و … را مورد مطالعه قرار می دهد. در بخش دموکراسی وحقوق بشر در مسائلی چون ترویج لیبرال دموکراسی در جهان، مطالعه اندیشه های فکری جوامع مختلف، فعال سازی شبکه های دموکراتیک در جهان عرب و … تمرکز مطالعاتی دارد. در بخش اقتصادی، تعیین سیاست های مالی و پولی آمریکا، اقتصاد جهانی، بررسی ظرفیت های رشد اقتصاد جهانی، شرکت های تجاری چند ملیتی و … مهم ترین موضوعات مطالعاتی هستند. در بخش حکومت جهانی، که در زمینه گسترش و توسعه قدرت جهانی آمریکا در سراسر جهان تمرکز جدی دارد، مطالعه تحولات سیاسی مناطق خاورمیانه ، اروپا ، آفریقا، شبه قاره هند، جنوب شرقی آسیا، روسیه و آسیا مرکزی را با هدف برطرف نمودن چالش های آمریکا و کسب ظرفیت مناسب برای توسعه قدرت جهانی واشنگتن را محور مطالعاتی خود قرار داده است.
در بخش فرهنگ و اجتماع بر روی موضوعاتی چون مهاجرت با فرهنگ و سیاست خارجی، بررسی جنبش های سیاسی در سراسر جهان و بررسی فرهنگ و مبانی اسلام و … فعالیت می کند. در بخش سیاست وراهبرد، شورا بر روی موضوعاتی چون همکاری های خارجی، چالش های آمریکا در روابط جهانی، تعیین راهبردهای کاربردی برای دخالت در مناطق مختلف جهان از جمله خاورمیانه، جنوب آسیا، آفریقا، جنگ رادیکالیسم اسلامی و … فعالیت مطالعاتی دارد. در بخش انرژی و محیط زیست در موضوعاتی چون بحران های محیط زیست، امنیت انرژی، مدیریت منابع طبیعی جهان، راهبردهای آمریکا در مناطق مختلف نقش جهان، انرژی های تجدیدپذیرفعالیت می کند که چالش های آمریکا در سیل پاکستان از موضوعات جدید این بخش می باشد.
شورای روابط خارجی با ارائه گزارش های ویژه راهبردی به مقامات تصمیم گیرنده سیاست خارجی کاخ سفید نقش مهمی در تعیین راهبردهای بین الملل آمریکا دارد. این شورا، جلسات متعددی با مقامات بلندپایه کنگره و پنتاگون داشته که در آنها تحلیل های راهبردی و چشم اندازهای آمریکا در مسائل جهانی به هیأت حاکم آمریکا ارائه می شود که در حوزه سیاست خارجی کاخ سفید اجرایی می شود.
شورای روابط خارجی دارای کارگروهای ویژه متعددی است که از آنها به عنوان Task Forces یاد می شود و در حوزه های مختلف از جمله خاورمیانه، چین و روسیه، منابع نفت، اسلام، آفریقا ، آسیا ، ایران و … تمرکز تحقیقاتی دارند.
انتشار مجله «فارین افرز» که نشریه ای با نفوذ و پیشرو در مسائل سیاست خارجی و امور بین المللی است، برگزاری کارگاه های آموزشی برای ارتقای نسل بعدی کارشناسان سیاست خارجی آمریکا، حمایت از مراکز مطالعاتی مختلف ، تأمین اطلاعات به روز برای حوزه تصمیم گیری در سیاست خارجی کاخ سفید، پوشش خبری بر روی مسائل سیاست خارجی و بین المللی از دیگر فعالیت های شورای روابط خارجی می باشند.
شورای روابط خارجی هر ساله، انواع کتب، تحلیل های گزارشی، گزارش های خبری، توصیه های راهبردی، جمع بندی کارشناسان، گزارش های ویژه ، مقالات علمی، چشم اندازهای راهبردی و … را منتشر می کند. جالب توجه است شورای روابط خارجی ، گزارش هایی تحلیلی را با عنوان گزارش های گروه فشار منتشر می کند که مورد توجه جدی مقامات بلندپایه آمریکا می باشد. همچنین شورای مصاحبه هایی متعددی را با تحلیلگران مسایل سیاسی کشورهای مختلف درخصوص سیاست های آمریکا در سایت رسمی خود منتشر می کند که این امر در تحلیل وضعیت ایالات متحده، در سطح بین الملل کمک بزرگی به سیاستمداران کاخ سفید می کند.
شورای روابط خارجی در تعین روسای جمهور و همچنین مقامات کنگره پنتاگون ، سیا، وزرای دولت ها نقش مهم و اساسی دارد. همچنین شرکت های چند ملیتی، مراکز و بنیادهای فکری از جمله، راکفلر، فورد، بروکینگز، کارنگی و … در سیطره شورای روابط خارجی قرار دارند.
شورای روابط خارجی با در دست داشتن مطبوعات و رسانه هایی چون «نیویورک تایمز» ، «واشنگتن پست» ، «نیوزویک» ، شبکه های سی بی اس، ان بی ان، سی ان ان و … جریان فکری و خبری آمریکا را تحت کنترل خود دارد. همچنین این شورا در دانشگاههای مهم آمریکا از جمله دانشگاه هاروارد نفوذ زیادی داشته و تلاش می کند تا خمیر مایه تحقیقاتی شورا در محافل علمی تهیه شود .

مراکز مطالعاتی وابسته

شورای روابط خارجی با نفوذ و همچنین حمایت مالی خود اکثر مراکز مطالعاتی دانشگاهی، دولتی و خصوصی را تحت اختیار خود قرار دارد به طوری که می توان گفت سیاست فکری آمریکا در دست این شورا می باشد، اما شورای روابط خارجی دارای دو مرکز رسمی است که عبارتند از مرکز مطالعات ژئواکونومیک موریک گرینبرگ (The Maurice Green berg center for Geoeconomic studies) و مرکز مطالعاتی «جنگ بازدارنده».
مرکز مطالعات ژئواکونومیک گرینبرک در واقع تعیین کننده و جهت دهنده اقتصاد جهانی و روابط آن می باشد و در این راستا گزینه های سیاست خارجی آمریکا را با منافع مافیای جهانی پیوند می دهد.
مرکز «گرینبرک» با حمایت از منافع عمومی و اقتصادی سردمداران نظام سلطه، تمرکز خود را بیشتر بر روی رشد و تکمیل برنامه های اقتصادی ملی آمریکا و حتی تجارت جهانی قرار داده است. این مرکز همچنین در جهت ارتقای سطح آگاهی سیاستمداران بلندپایه آمریکا، دانشمندان و اساتید دانشگاهی و حتی مدیران رسانه های جمعی آمریکا کنفرانس های متعدد برگزار می کند و بعضاً گزارش های تحلیلی و راهبردی را در اختیار آنها قرار می دهد.
این مرکز کنفرانس های متعددی را در نیویورک و واشنگتن دی سی و دیگر ایالات های آمریک در زمینه سیاست خارجی، اقتصادی و … با حضور سیاستمداران کاخ سفید، سناتورهای کنگره، سردمداران بنگاههای تجاری، اساتید دانشگاهی برگزار می کند. همچنین «مرکز مطالات ژئواکونومیک گرینبرک» دوره های آموزش کاربردی را برای سیاستمداران آمریکایی برگزار می کند که مهم ترین آنها در حوزه روابط بین الملل می باشد. مرکز مطالعاتی «جنگ بازدارنده» که ظاهراً بر روی جلوگیری و کاهش و خاتمه بحران های مرگبار در سراسر دنیا تمرکز مطالعاتی دارد؛ اما در واقع این مرکز با هدف مداخله در بحران هایی که منافع آمریکا در آن تأمین می شود فعالیت تحقیقاتی می کند. مهم ترین کارکرد این مرکز برای شورای روابط خارجی، ارائه گزارش های ویژه از بحران های مختلف جهانی که در آن وضعیت و شرایط بحران بررسی و ارزیابی می شود. مرکز جنگ بازدارنده میزگردهای تخصصی را با حضور مقامات برجسته کاخ سفید، سناتورهای با نفوذ کنگره (عناصر صهیونیستی) درخصوص بحران های مختلف جهان برگزار می کند که موضوعاتی چون، عوامل درونی و بیرونی موثر در بحران، ظرفیت های موثر برای ورود آمریکا در بحران مذکور و … بررسی می شود. این مرکز همچنین با مراکز مطالعاتی و سازمان های بین المللی سراسر جهان شبکه ارتباطی واطلاعاتی برقرار کرده که در افزایش قدرت تحلیل و ارزیابی شورای روابط خارجی در صحنه تصمیم گیری سیاست های کاخ سفید خصوصاً در بحرانها نقش بسزایی دارد.

عملکرد شورای روابط خارجی در روند تاریخی

شورای روابط خارجی در طول پانزده سال اول موجودیت خود توانست به عنوان یک نهاد مهم و با نفوذ ازمجموع سیاستمداران کارکشته و مدیران بنگاه های بزرگ تجاری غربی در شکل دهی مطالعاتی آمریکا در مباحث دائمی امور بین الملل وتدوین سیاست های خارجی آمریکا تثبیت گردد. با اوج گیری حوادث جنگ جهانی دوم و پس از آن، شورا موفق به ایجاد «مطالعات جنگ و صلح » گردید و با کمیته مشورتی وزارت خارجه ادغام شد. همچنین «کمیته های روابط خارجی» را بنا نمود تا به وابسطه آنها مسائل و سیاست های کلان سیاست خارجی آمریکا بررسی و اجرایی گردد. در این مقطع شورا در بخش بعدی عملکرد خود شروع به ترسیم طرح عرصه بزرگ (grand area) نمود. این طرح در خلال سال ۱۹۴۱ در جهت تمهیدی مقدماتی برای مقابله با وضعیت اضطراری بعد از جنگ بود. البته هدف اصلی این طرح ایجاد اقتصاد جهانی تحت سلطه آمریکا بود و لذا بعد از جنگ، شورای روابط خارجی در جهت بنای یک اقتصاد یکپارچه جهانی قدم نهاد. در راستای این هدف، شورا در اولین گام های خود نیاز به ایجاد ارگان های بین المللی را ضروری دید. به طوری که گفته می شود طرح ایجاد «سازمان ملل» مربوط به شورای روابط خارجی است که از طریق «کمیته سری هدایت کننده» که به وسیله «هال» وزیر امور خارجه وقت در ژانویه ۱۹۴۳ تأسیس شد، باز می گردد.
همچنین با پیشنهاد شورا، کاخ سفید برای تضمین عملکرد مناسب سیستم اقتصادی جهانی، با حمایت وزارت خزانه داری آمریکا « صندوق بین المللی پول» و «بانک جهانی» را در سال ۱۹۴۴ تأسیس کرد تا در طرح «عرصه بزرگ» اقتصاد واحد جهانی تحت حاکمیت ایالات متحده آمریکا گسترش یابد. از این زمان به بعد، شورای روابط خارجی با کمک مراکز مطالعاتی و تحقیقاتی خود، سیاست ها و راهبردهای کاخ سفید را در راستای منافع اقتصادی سردمداران و سیاستمداران نظام سلطه طر ح ریزی و مدیریت نمود. به طوری که از تعیین روسای جمهوری و مقامات کلیدی کاخ سفید گرفته تا تعیین خط مشی های سیاسی و اقتصادی جهانی همگی در ید شورای روابط خارجی بود.
به این ترتیب در دهه های مختلف شورای روابط خارجی بعنوان تجسم اراده بخش مهمی از هیأت حاکم آمریکا ، نقش بسیار برجسته و در عین حال پنهانی در تعیین سیاست های کاخ سفید، روی کار آمدن روسای جمهور، شکل دهی سیاست های مالی و پولی جهانی، پیشبرد دیپلماسی بین المللی واشنگتن داشته است. تدوین منشور سازمان ملل متحد ،خروج آمریکا از سیاست انزواگرانه، کمک های طرح «مارشال» و روی کار آمد حکومت های دست نشانده آمریکا در مناطق مختلف جهان، تشکیل ناتو و بسط و نفوذ آن، استفاده از بمب اتمی علیه شهروندان ژاپن، گرایش به تقویت آلمان و تضعیف شوروی ، آغاز جنگ سرد، جنگ در ویتنام، تجهیز و حمایت از رژیم صهیونیستی، تقسیم کار بین المللی از جمله راهبردهای شورای روابط خارجی بود که درطول دهه های ۵۰،۶۰ و ۷۰ در سیاست خارجی آمریکا اجرایی شد.
شورای روابط خارجی در طول دهه ۸۰ ضمن اتخاذ دکترین سیاست بازدارنده و مهار نرم علیه شوروی، تلاش کرد تا زیر ساخت های لازم جهت استقرار آمریکا درخاورمیانه به عنوان قدرت برتر بعد از خروج بریتانیا را ساماندهی کند.بطوریکه حمله عراق به ایران، تقویت روابط استراتژیک با دولت سعودی ازجمله مهم ترین راهبردهای شورا بود که صورت گرفت. در دهه نود، شورای روابط خارجی با تاسی از طرح راهبردی «برخورد تمدن ها» که از سوی «ساموئل هانتینگتون» ارائه شده بود، تلاش کرد تا با ارائه راهبردهای مشخص سمت وسوی تحولات بین المللی را در جهت برتری مطلق ایالات متحده هموار سازد که جنگ اول خلیج فارس و ورودی نظامی آمریکا به این منطقه، گسترش ناتو به سمت شرق، مداخله در بحرانهای جهانی از جمله سومالی ، بحران بالکان و… در این راستا صورت گرفت. با ورود به قرن بیست ویکم مغزهای متفکر شورا ، دکترین «خاورمیانه بزرگ» را اجرا نمودند که حادثه ۱۱ سپتامبر و حمله به عراق و افغانستان، پروژه بین المللی تروریسم اسلامی، ترویج الگوی لیبرال دموکراسی در منطقه بخش های مهمی از این دکترین بود که اجرا شد.
شورای روابط خارجی تمرکز جدی بر روی ایران داشته بطوریکه سیاست های آمریکا در قبال پرونده هسته ای ایران مستقیماً توسط شورا اتخاذ می گردد. سردمداران آن تلاش کرده اند تا همواره با اتخاذ سیاستهای مختلف، نظام مقدس جمهوری اسلامی را از نقشه سیاسی منطقه حذف کنند؛ که تحمیل جنگ هشت ساله به ایران یکی از راهبردهای سخت آنها بود.با شکست راهبرد سخت علیه ایران ، شورا روابط خارجی اقدامات نرم افزارانه را علیه ایران بکار گرفت بعنوان مثال در دکترین امنیت ملی آمریکا در سال ۲۰۰۶، مقابله نرم با ایران در اولویت قرار گرفت که دامن زدن به نافرمانی های اجتماعی در تشکل های دانشجویی و نهادهای غیردولتی ، ایجاد شبکه های متعدد فارسی زبان ، دامن زدن به شکاف های قومی ، راه اندازی NGO ها بخشی از این دکترین بود. همچنین شورای روابط خارجی در تحولات پس از انتخابات نقش جدی داشت به طوری که حمایت از جنبش سبز و تخصیص بودجه ۵۰۰ میلیون دلاری توسط کنگره از آن جمله بود.
به هر حال می توان گفت منافع ملی آمریکا با راهبردها و سیاست های رهبران شورای روابط خارجی گره خورده است. به طوری که اجرای راهبردها و توصیه های این مرکز فکری از سوی بازوی دیپلماسی آمریکا در سطح بین المللی گواه متقنی بر این ادعا می باشد.